NHỮNG VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP Ở NGƯỜI LỚN TUỔI
Ngày nay với đà tiến bộ y khoa, sự phổ biến về y khoa phòng ngừa, tuổi thọ con người được nâng lên rõ rệt. Tuổi già được chia làm ba giai đoạn như sau:
65 – 74: có tuổi; 75-85: lớn tuổi; > 85: già.
Già là một quá trình lão hóa tự nhiên, nhanh hay chậm là tùy theo cơ thể từng người (do ảnh hưởng của di truyền và tác động của môi trường). Tuy vậy, quá trình diễn biến của lão hóa vẫn theo một quy luật chung, nghĩa là các cơ quan và bộ phận trong cơ thể cũng từ từ thay đổi.
Kỳ trước chúng tôi đã nói các vấn đề tâm thần (Mental) của người già, kỳ này chúng tôi xin phác họa vài nét về vấn đề thường gặp ở thể xác (Physical).
Bài này, người viết chỉ giới hạn những gì được trông thấy ở những người thân và các bệnh nhân trong bệnh viện.
Ngày nay với đà tiến bộ y khoa, sự phổ biến về y khoa phòng ngừa, tuổi thọ con người được nâng lên rõ rệt. Tuổi già được chia làm ba giai đoạn như sau:
65 – 74: có tuổi; 75-85: lớn tuổi; > 85: già.
Già là một quá trình lão hóa tự nhiên, nhanh hay chậm là tùy theo cơ thể từng người (do ảnh hưởng của di truyền và tác động của môi trường). Tuy vậy, quá trình diễn biến của lão hóa vẫn theo một quy luật chung, nghĩa là các cơ quan và bộ phận trong cơ thể cũng từ từ thay đổi.
Kỳ trước chúng tôi đã nói các vấn đề tâm thần (Mental) của người già, kỳ này chúng tôi xin phác họa vài nét về vấn đề thường gặp ở thể xác (Physical).
Bài này, người viết chỉ giới hạn những gì được trông thấy ở những người thân và các bệnh nhân trong bệnh viện.
1. KHÔ MIỆNG: Nguyên nhân là do giảm sự bài tiết của tuyến nươc bọt. Do dùng các loại thuốc như: hạ huyết áp, thuốc chống trầm cảm lo âu (Antidepressant, Antianxiety), các thuốc chống run rẩy (Benadryl). Ngoài ra, nếu dùng thuốc đánh răng có chứa Peroxide (thuốc làm trắng răng) cũng làm cho khô miệng. Sự khô miệng thường xảy ra nhiều về ban đêm.
Để giảm bớt sự khô miệng, nên thường xuyên uống từng ngụm nước và dùng các loại kẹo chua để làm tăng sự bài tiết nước bọt, đồng thời nên dùng humidifier (máy phun hơi nước tạo độ ẩm đặt trong phòng. Ngoài ra, súc miệng bằng dung dịch biotene ban đêm cũng giúp đỡ phần nào.
Để giảm bớt sự khô miệng, nên thường xuyên uống từng ngụm nước và dùng các loại kẹo chua để làm tăng sự bài tiết nước bọt, đồng thời nên dùng humidifier (máy phun hơi nước tạo độ ẩm đặt trong phòng. Ngoài ra, súc miệng bằng dung dịch biotene ban đêm cũng giúp đỡ phần nào.
2. TÁO BÓN: Do người lớn tuổi kém vận động, ít đi lại, do ăn thiếu chất xơ (Fiber) trong thực phẩm, do uống các loại thuốc đau nhức hoặc thuốc ho có chứa codein, do dùng một số thuốc chống són tiểu (Incontinence), do hàng ngày uống không đủ nước. Người già dễ bị thiếu nước do ăn ít, lười uống, không ai nhắc nhở.
Để giải quyết vấn đề táo bón, trước hết cần phải uống đủ nước. Lượng nước tối thiểu cần cho người lớn tuổi hàng ngày được tính như sau:
. 1500ml + (body weight – 20kg) x 15ml: amount fluid/day for the old
. Thí dụ: một người 60kg thì cần 1 lượng nước tối thiểu là: 1500ml + (60 – 20) x 15 = 2100ml
. Ngoài ra, nếu người già chỉ ăn được ½ xuất ăn, được xem như người này có nguy cơ thiếu nước.
Để giảm bớt táo bón, người lớn tuổi cần uống đủ nước, ăn rau, trái cây nhiều lần trong ngày, có thể uống thêm nước prune. Cố gắng đứng lên đi lại nhiều lần cho dù có đau nhức, tránh nằm bất động trên giường
3. CÁC DẤU VẾT NGOÀI DA: Da nhăn, thiếu đàn hồi, do lớp mỡ dưới da và mô liên kết giảm, do thiếu nước, thấy rõ ở vùng cẳng tay (forearm), lưng bàn tay, dưới xương đòn và vùng niêm mạc miệng. Da thường xuất hiện các vết bầm tím, xuất huyết dưới da do đang dùng các loại thuốc loãng máu chống sự ngưng tập tiểu cầu (Antiplatelet) như Plavix, Pletal, Aspirin. Hoặc các loại thuốc giảm đau NSAID như Advil, Motrim, Naproxene.
Các vết mẩn đỏ (Rash) ở vùng bẹn và mông do bị ngấm nước tiểu khi mang tã (Diaper), nguy cơ dẫn đến nhiễm trùng da hoặc viêm tế bào (Cellulitis). Cần kiểm tra, thay tả thường xuyên, giữ khô sạch vùng này. Nếu bị các vết mẩn đỏ, cần lau sạch bằng nườc xà phòng loãng ấm, lau khô rồi bôi lên một lớp Vitamine AD ointment
Người bệnh cần theo dõi ở bác sĩ gia đình để điều chỉnh lượng thuốc, cần ăn thêm cam hoặc uống Vitamine C.
4. THIẾU MÁU VÀ SUY DINH DƯỠNG: Vì mất cảm giác ngon miệng, vì kiêng ăn quá mức, vì theo chế độ ăn chay khắt khe hoặc kiêng cử tuyệt đối thịt đỏ (thịt heo, thịt bò, …) Do giảm sự hấp thu của Vitamine B12, Folate, sắt, khi bệnh nhân đang dùng các loại thuốc Proton Inhibitors (Omeprazole). Thiếu máu vì mất máu âm ỉ trong dạ dày do uống các thuốc giảm đau, hoặc mất máu kín đáo ở đường tiêu hóa dưới do các diverticulites, trĩ.
Để giải quyết vấn đề này, người lớn tuổi cần quân bình chế độ ăn uống hợp lý, nếu người già chán ăn, người chăm sóc cần kiên nhẫn, nhắc nhở, hỗ trợ và cho người già tăng cường uống thêm các loại bột có hàm lượng protein cao (Muscle Build Powder). Theo dõi bác sĩ gia đình nếu có thấy dấu hiệu thiếu máu như xanh xao mỏi mệt, chóng mặt, đi cầu ra phân đen như bã cà phê, hoặc bị trĩ.
Để giải quyết vấn đề táo bón, trước hết cần phải uống đủ nước. Lượng nước tối thiểu cần cho người lớn tuổi hàng ngày được tính như sau:
. 1500ml + (body weight – 20kg) x 15ml: amount fluid/day for the old
. Thí dụ: một người 60kg thì cần 1 lượng nước tối thiểu là: 1500ml + (60 – 20) x 15 = 2100ml
. Ngoài ra, nếu người già chỉ ăn được ½ xuất ăn, được xem như người này có nguy cơ thiếu nước.
Để giảm bớt táo bón, người lớn tuổi cần uống đủ nước, ăn rau, trái cây nhiều lần trong ngày, có thể uống thêm nước prune. Cố gắng đứng lên đi lại nhiều lần cho dù có đau nhức, tránh nằm bất động trên giường
3. CÁC DẤU VẾT NGOÀI DA: Da nhăn, thiếu đàn hồi, do lớp mỡ dưới da và mô liên kết giảm, do thiếu nước, thấy rõ ở vùng cẳng tay (forearm), lưng bàn tay, dưới xương đòn và vùng niêm mạc miệng. Da thường xuất hiện các vết bầm tím, xuất huyết dưới da do đang dùng các loại thuốc loãng máu chống sự ngưng tập tiểu cầu (Antiplatelet) như Plavix, Pletal, Aspirin. Hoặc các loại thuốc giảm đau NSAID như Advil, Motrim, Naproxene.
Các vết mẩn đỏ (Rash) ở vùng bẹn và mông do bị ngấm nước tiểu khi mang tã (Diaper), nguy cơ dẫn đến nhiễm trùng da hoặc viêm tế bào (Cellulitis). Cần kiểm tra, thay tả thường xuyên, giữ khô sạch vùng này. Nếu bị các vết mẩn đỏ, cần lau sạch bằng nườc xà phòng loãng ấm, lau khô rồi bôi lên một lớp Vitamine AD ointment
Người bệnh cần theo dõi ở bác sĩ gia đình để điều chỉnh lượng thuốc, cần ăn thêm cam hoặc uống Vitamine C.
4. THIẾU MÁU VÀ SUY DINH DƯỠNG: Vì mất cảm giác ngon miệng, vì kiêng ăn quá mức, vì theo chế độ ăn chay khắt khe hoặc kiêng cử tuyệt đối thịt đỏ (thịt heo, thịt bò, …) Do giảm sự hấp thu của Vitamine B12, Folate, sắt, khi bệnh nhân đang dùng các loại thuốc Proton Inhibitors (Omeprazole). Thiếu máu vì mất máu âm ỉ trong dạ dày do uống các thuốc giảm đau, hoặc mất máu kín đáo ở đường tiêu hóa dưới do các diverticulites, trĩ.
Để giải quyết vấn đề này, người lớn tuổi cần quân bình chế độ ăn uống hợp lý, nếu người già chán ăn, người chăm sóc cần kiên nhẫn, nhắc nhở, hỗ trợ và cho người già tăng cường uống thêm các loại bột có hàm lượng protein cao (Muscle Build Powder). Theo dõi bác sĩ gia đình nếu có thấy dấu hiệu thiếu máu như xanh xao mỏi mệt, chóng mặt, đi cầu ra phân đen như bã cà phê, hoặc bị trĩ.
5. NGUY CƠ TÉ NGÃ: Do cơ xương yếu (Myosarcopenie), do tụt huyết áp khi đang dùng một số thuốc hạ huyết áp, do chóng mặt khi thay đổi tư thế đột ngột, do tầm nhìn suy giảm, do phán đoán không chính xác, do vấp ngã khi vướng phải những vật dụng trong gia đình, do trơn trợt trong nhà tắm.
Người già khi té ngã đưa tới nhiều biến chứng dễ tử vong (viêm phổi, nhiễm trùng tiểu), do khi bất động nằm lâu trên giường.
Người già tốt nhất ở nhà tầng trệt, sàn nhà bằng phẳng, ít trơn trợt, ít vật dụng vướng víu, ánh sáng trong nhà đầy đủ để thấy rõ ràng. Trong buồng tắm, cần có các thanh hỗ trợ để vịn khi đứng lên, sàn buồng tắm cần tránh trơn trợt. Người già khi thay đổi tư thế từ nằm sang bước đi, cần ngồi dậy ở thành giường vài phút để tránh tụt huyết áp đột ngột.
Người già khi té ngã đưa tới nhiều biến chứng dễ tử vong (viêm phổi, nhiễm trùng tiểu), do khi bất động nằm lâu trên giường.
Người già tốt nhất ở nhà tầng trệt, sàn nhà bằng phẳng, ít trơn trợt, ít vật dụng vướng víu, ánh sáng trong nhà đầy đủ để thấy rõ ràng. Trong buồng tắm, cần có các thanh hỗ trợ để vịn khi đứng lên, sàn buồng tắm cần tránh trơn trợt. Người già khi thay đổi tư thế từ nằm sang bước đi, cần ngồi dậy ở thành giường vài phút để tránh tụt huyết áp đột ngột.
6. NGUY CƠ NHIỄM TRÙNG: Do giảm khả năng đề kháng của cơ thể, đứng đầu là nhiễm trùng phổi đi sau một đợt cảm cúm lý do là tế bào niêm mạc đường hô hấp hoạt động kém do sức ho yếu, thở nông, nằm nhiều phổi dễ bị xẹp, kế đến là nhiễm trùng tiểu do nước tiểu ứ đọng trong bọng đái bởi sự tăng trưởng của tuyền tiền liệt ở nam giới (Prostate Hypertrophy). Ở phụ nữ dễ nhiễm trùng tiểu là do tiểu són (Incontinence), mặt khác vì cơ bọng đái yếu nên thường có hiện tượng ứ đọng nước tiểu.
Nhiễm trùng của người già thường biểu hiện nghèo nàn triệu chứng, dấu hiệu đáng để ý nhất là lú lẫn (Confuse), nói lảm nhảm, rối loạn tri giác, mặt nhanh, lạnh run (Shaking chill).
Để đề phòng sưng phổi, người trên 65 tuổi cần đi chích ngừa cúm, chích ngừa sưng phổi (Pneunovaccine). Người già cần gặp bác sĩ để theo dõi định kỳ.
7. VÀI DẤU HIỆU TIM MẠCH CẦN CHÚ Ý: Chóng mặt, buồn nôn, vã mồ hôi, đau ngực lan ra vai cổ, cánh tay, cảm thấy khó thở, có thể là dấu hiệu của nhồi máu cơ tim. Bị ngất xỉu trong lúc rặn khi đi cầu, trong lúc uống nước quá lạnh do phản xạ vasovagal làm tim đập chậm thiếu máu lên não. Đột nhiên cảm thấy khó nói, tê rần một bên cơ thể, làm rớt đồ vật khi đang cầm, ăn uống hay bị sặc. Đây là những dấu hiệu của stroke.
Người già hoặc các người chăm sóc họ nếu nhận thấy những dấu hiệu này cần phải gọi cấp cứu ngay.
Dĩ nhiên người già thường hay gặp phải những vấn đề thể xác và tinh thần (Physical & Mental). Tuy nhiên nếu chú ý và đề phòng, người già có thể có một cuộc sống tốt đẹp.
Trên đây chỉ là khái quát những nét thường thấy. Hy vọng phần nào giúp đỡ cho họ và cho các người chăm sóc
VÕ N. LUYỆN
Nhiễm trùng của người già thường biểu hiện nghèo nàn triệu chứng, dấu hiệu đáng để ý nhất là lú lẫn (Confuse), nói lảm nhảm, rối loạn tri giác, mặt nhanh, lạnh run (Shaking chill).
Để đề phòng sưng phổi, người trên 65 tuổi cần đi chích ngừa cúm, chích ngừa sưng phổi (Pneunovaccine). Người già cần gặp bác sĩ để theo dõi định kỳ.
7. VÀI DẤU HIỆU TIM MẠCH CẦN CHÚ Ý: Chóng mặt, buồn nôn, vã mồ hôi, đau ngực lan ra vai cổ, cánh tay, cảm thấy khó thở, có thể là dấu hiệu của nhồi máu cơ tim. Bị ngất xỉu trong lúc rặn khi đi cầu, trong lúc uống nước quá lạnh do phản xạ vasovagal làm tim đập chậm thiếu máu lên não. Đột nhiên cảm thấy khó nói, tê rần một bên cơ thể, làm rớt đồ vật khi đang cầm, ăn uống hay bị sặc. Đây là những dấu hiệu của stroke.
Người già hoặc các người chăm sóc họ nếu nhận thấy những dấu hiệu này cần phải gọi cấp cứu ngay.
Dĩ nhiên người già thường hay gặp phải những vấn đề thể xác và tinh thần (Physical & Mental). Tuy nhiên nếu chú ý và đề phòng, người già có thể có một cuộc sống tốt đẹp.
Trên đây chỉ là khái quát những nét thường thấy. Hy vọng phần nào giúp đỡ cho họ và cho các người chăm sóc
VÕ N. LUYỆN
